|
||||||
In 1347 kwam een besmettelijke ziekte naar West-Europa.Toen de ziekte was uitgeraasd in 1351 waren er 25 miljoen mensen in West-Europa aan overleden. Welke ziekte was zo boos ?“Krijg nou de pest!” “Pestkop!” “Je mag niet pesten!” Dit zijn allemaal verwijzingen naar een afschuwelijke ziekte: de pest. De pest kwam in 1347 naar West-Europa en maakte zoveel indruk dat wij het woord nog steeds gebruiken voor iets wat heel erg onprettig is. In oktober 1347 kwamen drie schepen in de haven van Messina, een belangrijke havenstad op Sicilië (Italië). Deze drie schepen hadden niet alleen specerijen, zijde en andere kostbare goederen uit het Oosten bij zich. Zij droegen ook iets dodelijks. Dodelijk en onzichtbaar: de builenpest. Binnen een paar dagen werden verschillende mensen in Messina ziek. Zij kregen gezwellen zo groot als eieren in hun hals, oksels en liezen. Vandaar uit verspreidden de bulten zich over de rest van het lichaam. Overal kwamen enorme puisten en zwarte vlekken op de huid door inwendige bloedingen. Ook kregen zij hoge koorts en spuugden zij bloed. Binnen drie dagen waren de meeste mensen dood. De ziekte verspreidde zich razendsnel. In een korte tijd stierf een groot deel van de bevolking. In januari 1348 bereikte de pest Marseille (Zuid-Frankrijk). Vandaar verspreidde de ziekte zich uit over heel Europa. Er was geen land veilig, overal sloeg de pest toe (zie kaartje). Drie jaar later, in 1351, was de eerste pestepidemie in West-Europa uitgeraasd.
Meester Henk!! Hoe verspreidde de pest zich ?De middeleeuwers stonden voor een raadsel. Hoe kon de ziekte zich zo snel verspreiden? Om besmet te raken hoefde je geen patiënt aan te raken. Daarom dachten de middeleeuwers dat de ziekte zich via de lucht verplaatste. Ook dachten zij dat de blik van een patiënt je kon besmetten. Als je oogcontact had met een stervende pestpatiënt verplaatste de ziekte zich via een “luchtgeest” in een gezond mens. Nu weten wij dat de pest zich verspreidt via een vlo. Ratten zijn de dragers van de pestbacterie; de Yersinia pestis. De pestbacterie is een hele slimme bacterie. [het lijkt wel een leerling van meester Henk!!] Als een vlo bloed zuigt bij een besmette rat, dringen de bacteriën in de vlo. De bacteriën verstoppen de maagingang van de vlo. De vlo krijgt hierdoor een enorme honger en gaat overal bijten en bloed drinken. Zo verspreidt de vlo veel pestbacteriën. [Slim!!] Eerst zijn de ratten de klos. Zij sterven massaal aan de pest. Zijn de ratten allemaal dood dan gaat de vlo op zoek naar nieuw bloed. Die vindt de vlo ook bij de mens. Bijt een besmette vlo een mens dan dringt de pestbacterie het menselijk lichaam binnen en wordt de mens ziek. De vlo is ondertussen al weer bij een ander mens aan het bijten. Zo verspreidt de pest zich razendsnel. Ook kan de ziekte zich makkelijk laten vervoeren. In de middeleeuwen was het heel normaal om vlooien te hebben. Ging men reizen dan nam men ook de vlooien mee. De pest verspreidde zich voornamelijk langs de belangrijke handelswegen. Vandaaruit kwam de ziekte in de rest van een gebied.
Meester Henk!! Wat waren de gevolgen van de pest ?De gevolgen van de pest waren enorm !! Een derde deel van alle mensen in Europa stierf aan de pest. [moet je voorstellen dat in je klas een derde van alle kinderen er morgen niet meer is] In totaal stierven tijdens de eerste pestepidemie,1347-1352, 25 miljoen mensen. Door zoveel doden raakten hele gebieden ontvolkt, alle mensen waren dood of op de vlucht. Vooral de steden werden door de pest getroffen. Meester Henk!! Waarom de steden?In de steden leefden de mensen dicht op elkaar. De kans op besmetting was hier dan ook extra groot. De pest was zo angstaanjagend dat de mensen dingen deden die ze zelf voor onmogelijk hielden. Marchione di Coppo Stefani, een soort meester Henk, beschreef in zijn kroniek de pestepidemie in Florence, een stad in Italië. Hij was jaren later nog ontdaan over wat er in 1348 in Florence was gebeurd: “De pest maakte de mensen bang omdat als de ziekte een huis binnensloop niemand in het huis in leven bleef. Angstige mensen verlieten hun huizen en vluchtten weg maar overal zocht de pest ze op. Velen stierven zonder verzorging en van de honger. Als iemand ziek werd, vertrokken de huisgenoten om nooit meer terug te komen. De zieke werd verlaten, zonder voedsel en verzorging. Kinderen verlieten hun vaders, mannen hun echtgenoten en ouders verlieten hun zieke kinderen ….. Velen stierven zo ongezien. Zij bleven in hun sterfbed liggen. De huizen stonden open maar niemand durfde naar binnen te gaan. Bij de kerken werden diepe kuilen gegraven. ’s-Nachts werden de doden hier naar toe gedragen en in de kuilen gegooid. In de ochtend werd een dun laagje aarde aangebracht. De volgende nacht werden de nieuwe lijken in de kuilen geworpen. Langs de wegen en straten lagen de doden.Niemand bracht hen weg want er was niemand die de dragers kon betalen. Honden en kraaien aten van hun vlees. Tussen maart en oktober 1348 stierven in Florence en omliggende dorpen 96.000 mensen.” Na de eerste grote pestepidemie bleef de ziekte in West-Europa. Regelmatig brak de ziekte uit. Maar het waren meestal plaatselijke uitbraken. Ook in Nederland kwamen pestepidemieën tot in de 17e eeuw regelmatig voor. De laatste uitbraak in Nederland was in 1667. Meester Henk!! Is de pest helemaal verdwenen ?Nee, de pest bestaat nog steeds. In Azië steekt de builenpest af en toe zijn kop weer op. Gelukkig hebben wij nu medicijnen waarmee de zieken kunnen genezen.
Heb je nog een vraag over de Zwarte Dood ? Mail dan naar meester Henk. Bron: Philip Ziegler; The Black Death. Londen, 1969. http://www.fordham.edu/Halsall/sbook.asp
Meer lessen over de late middeleeuwen: :
Februari 18, 2024
|
|
|||||
Hebban olla vogala nestas ..
