Willibrord en Bonifatius

In deze les vertelt meester Henk hoe Nederland christelijk werd. Met het verdwijnen van de Romeinen verdween ook het christendom uit Nederland. De Friezen en Saksen geloofden in Germaanse goden. Maar in de 7e eeuw kwamen uit Engeland monniken die de heidense Friezen en Saksen bekeerden tot het christendom.

In 690 landde een man op de kust van Zuid-Holland. Hij was in een klein bootje uit Engeland gekomen.

Het was een man met een missie.

Zijn naam: Willibrord

Zijn missie: De inwoners van Nederland bekeren tot het christendom.

Meester Henk!! De inwoners van Nederland waren toch al christelijk geworden in de Romeinse tijd ?

Ja, in de 4e eeuw was het christendom de belangrijkste godsdienst van de Romeinen geworden.(Zie: Opkomst van het christendom) Maar in de 5e eeuw veroverden Germaanse stammen het West- Romeinse Rijk, dus ook Nederland. Deze Germaanse stammen waren niet christelijk. Zij hadden hun eigen geloof. Zij geloofden in Germaanse goden.

Met het verdwijnen van de Romeinen uit Nederland verdween dus ook het christelijk geloof. Alleen tussen de resten van de Romeinse steden bleef het christelijke geloof voorbestaan. Alleen in Maastricht leefden nog een paar christenen. Maar de meeste mensen in Nederland waren heidenen die in de Germaanse goden geloofden.

Maar vanaf de 7e eeuw kwamen er monniken uit Ierland en Engeland naar Nederland. Zij hadden als taak om de heidense Friezen en Saksen te bekeren tot het christendom. Van deze monniken zijn Willibrord en Bonifatius de bekendste.

Meester Henk!! Hoe bekeerden de zendelingen de Friezen en de Saksen tot het christendom?

Bonifatius doopt een Fries

Omdat Willibrord en Bonifatius belangrijke zendelingen waren, zijn hun levensverhalen opgeschreven. De schrijvers van de levensverhalen vertellen ons hoe Wilibrord en Bonifatius te werk gingen.

De zendelingen bezochten dorpjes en vertelden de verhalen over Jezus: hoe hij geboren was in een stal, welke wonderen hij verrichtte tijdens zijn leven, hoe hij was gestorven aan het kruis en hoe hij weer was opgestaan uit de dood. Als de heidenen niet luisterden dan gingen de zendelingen over op plan B: de harde aanpak. Zij daagden de Germaanse goden en hun volgelingen uit. De volgelingen van de Germaanse goden geloofden niet alleen in goden maar ook in heilige bomen en bronnen. (Zie:Germaanse goden). De zendelingen vernielden de heilige plekken; zij hakten heilige eiken om of plasten in een heilige bron. Na de vernielingen daagden zij de Germaanse goden uit om wraak te nemen. Als er niets gebeurde, waren de Friezen en Saksen zeer verbaasd: "Waarom doen onze goden niets tegen deze verschrikkelijke christenen!!" “Lekker puh!! Onze Jezus is lekker veel sterker!” riepen de zendelingen dan. Sommige Friezen en Saksen vonden die hele sterke Jezus wel cool en werden christen.

De zendelingen bouwden overal kerkjes en kloosters. Willibrord liet twee kerken in Utrecht bouwen. Bij de kerken kwamen scholen waar nieuwe zendelingen werden opgeleid. Om dit allemaal te betalen kregen de zendelingen geld en landerijen van de christelijke Frankische koningen en Frankische edelen.

De beroemdste zendeling in Nederland was Bonifatius. Net als Willibrord kwam ook Bonifatius uit Engeland. Hij trok, net als Willibrord, prekend rond, vernielde heidense heiligdommen en stichtte kerkjes en kloosters.

Meester Henk!! Daar is toch niets bijzonders aan!

Nee, in zijn werk was Bonifatius een “gewone” zendeling. Hij is vooral beroemd geworden door zijn dood. Op 5 juni 754 hadden Bonifatius en zijn vrienden hun tenten opgezet vlakbij Dokkum (Friesland). Daar werd in de vroege ochtend hun kamp overvallen door een groep woeste Friezen. Bonifatius en zijn vrienden werden vermoord en het kamp werd geplunderd.

Bonifatius bij Dokkum vermoordt door een stel hebberige Friezen

Na zijn dood geloofden sommige mensen dat op de plek van de moord een bron was ontstaan. Uit deze bron stroomde genezend water. Nog steeds komen ieder jaar mensen naar deze bron in Dokkum. In de hoop dat zij door het water worden genezen.

Meester Henk!! Als de zendelingen werden vermoord, hoe is Nederland dan christelijk geworden?

Als het alleen aan de zendelingen had gelegen, had het misschien wel heel lang geduurd voordat de Friezen en Saksen christelijk waren geworden. Maar zij kregen hulp van de Frankische legers.

De Franken waren in 498 na Chr. al christelijk geworden. Zij gebruikten de verspreiding van het christendom als een goed excuus om zoveel mogelijk land te veroveren. Dus voor Karel Martel, de opa van Karel de Grote, waren de heidense Friezen een goede aanleiding om hun gebied in 719 te veroveren.

In de veroverde gebieden moesten de inwoners kiezen: of christen worden of straf krijgen. Op het aanbidden van Germaanse goden stonden zware straffen. In een wetboek voor de Saksen stond onder ander deze wet: "Een ieder die, uit minachting voor het christendom, vlees eet tijdens het heilige vasten, krijgt de doodstraf" en "Een ieder die in de gewoonte van de heidense rituelen een dode verbrand en zijn beenderen tot as heeft gebracht, krijgt de doodstraf."

Meester Henk!! Wanneer was Nederland helemaal christelijk?

In de 8e eeuw waren de inwoners van Nederland christenen. Dat weten wij omdat “heidense” tradities als grafgiften in die tijd helemaal verdwenen. Ook worden de mensen volgens een christelijk begrafenisritueel begraven: het hoofd naar het westen en de voeten naar het oosten. De mensen worden ook vooral begraven in de kerk of op het hof (=tuin) rond de kerk: het kerkhof. Maar veel belangrijker was dat bijna elke dorp wel een kerkje kreeg; een parochiekerkje.

Meester Henk!! Dus toen gingen alle Nederlanders naar de kerk?

Ja. De Friezen en Saksen zagen zichzelf als goede christenen.

Maar niet alle sporen van hun oude heidens geloof waren verdwenen. De mensen hadden naast het christelijk geloof ook nog veel bijgeloof. Zij droegen amuletten, spraken bezweringen tegen het ongeluk en maakten magische gebaren. Allemaal heidense gewoonten in de hoop om de krachten van de natuur gunstig te stemmen. De leiders van de christelijke kerk hebben eeuwenlang tegen dit bijgeloof gestreden. Uiteindelijk heeft de kerk gewonnen. Hoewel? Er zijn nog steeds mensen die amuletten dragen, die niet onder een trap doorlopen en denken dat een zwarte kat ongeluk brengt.

Heb je nog een vraag? Stuur het naar meester Henk.

Bron:

Ben Speet, De Tijd van monniken en ridders. Zwolle, 2007.

Algemene Geschiedenis der Nederlanden, deel 1. Haarlem, 1981.

H.P.H. Jansen, Middeleeuwse geschiedenis der Nederlanden. Utrecht, 1965

Meer lessen over de vroege middeleeuwen vind je hier:

De Franken